Bedri Rahmi Eyüboğlu-İstanbul Destanı

İstanbul deyince aklıma martı gelir.
Yarısı gümüş, yarısı köpük
Yarısı balık, yarısı kuş.
İstanbul deyince aklıma bir masal gelir,
bir varmış, bir yokmuş.
İstanbul deyince aklıma Gülcemal gelir,
Anadolu`da, toprak damlı bir evde,
Gülcemal üstüne türküler söylenir.
Süt akar cümle musluklarından,
direklerinde güller tomurcuklanır.
Anadolu`da, toprak damlı bir evde çocukluğum,
Gülcemel`le gider İstanbul`a,
Gülcemal`le gelir.
İstanbul deyince aklıma,
bir sepet kınalı yapıncak gelir.
Şehzadebaşı`nda akşam üstü,
sepetin üstünde üç tane mum.
Bir kız yanaşır, insafsızca dişi,
boyuna, posuna kurban olduğum.
Kalın dudaklarında yapıncağın balı,
tepeden tırnağa arzu dolu.
Sam yeli, söğüt dalı, harmandalı,
bir şarap mahzeninde doğmuş olmalı.
Şehzadebaşı`nda akşam üstü,
yine zevrak-i derunum,
kırılıp kenara düştü.
İstanbul deyince aklıma Kapalıçarşı gelir.
Dokuzuncu senfoniyle kol kola,
Cezayir marşı gelir.
Dört başı mamur bir gelin odası;
haraç mezat satılmakta.
Bir gelinle güvey eksik yatakda.
Köşede sedef kakmalı tombul bit ut,
Tamburi Cemil bey çalıyor eski plakta.
Sonra ellerinde şamdanlar, nargileler,
paslı Acem kılıçları.
Amerikan kovboyları,
eller yukarı...
Ne kadar da beyaz elbiseleri,
Amerikan deniz erleri.
Kocaman bir papatyadan yolunmuşlar gibi.
Sütden duru, buluttan beyaz.
Beyazın böylesine ölüm yakışır mı dersin?
Yakışmaz.
Ama harbederken onlara
Bambaşka elbiseler giydirirler.
Kan rengi, barut rengi, duman rengi.
Kin tutar, kir tutmaz.
İstanbul deyince aklıma
Kocaman bir dalyan gelir.
Kimi paslı bir örümcek ağı gibi
Gerinir Beykoz`da
Kimi Fenerbahçe`de yan gelir.
Dalyanda kırk tane Orkinos
Kırk değirmen taşı gibi dönmektedir.
Orkinos dediğin balıkların şahı
Orkinoz mavzerle gözünden vurulur.
Denizin içinde ağaçlar devrilir.
Kan çanağına döner Dalyan`ın yüzü
Camgöbeği yeşili bulanır
Bir çırpıda kırk Orkinos.
Reisin sevinten dili dolanır.
Bir martı gelir konar direğe
Atılan Kolyos`u havada yutar.
Bir başkasını beklemez gider.
Balıkcı gülümser tatlı tatlı
Adı Marika dır bu martı`nın der,
Her zaman böyle gelir, böyle gider.
İstanbul deyince aklıma Adalar gelir.
Dünya`nın en kötü Fransızcası orda harcanır.
Çalımından geçilmez altmışlık Madamların
Ağzı dili olsada tenhadaki çamların.
Görüp göreceği rahmeti anlatsa insanların.
İstanbul deyince aklıma kuleler gelir.
Ne zaman birinin resmini yapsam, öteki kıskanır.
Ama şu Kızkulesi`nin aklı olsa
Galata kulesine varır.
Bir sürü çocukları olur.
İstanbul deyince aklıma,
Tophane`de küçücük bir sokak gelir.
Her Allah`ın günü kahvelerine
Anadolu`dan bir sürü fakir fukara gelir.
Kimi dilenecek dilenmesine, utanır,
Kiminin elinde bir süpürge peyda olur uzun
Dudaklarında kirli, paslı bir tebessüm,
Çöpcü olmuştur bugüne bugün.
Kiminin sırtında perişan bir küfe,
Kiminin sırtında nakışlı semer.
Şehrin cümbüşüne katılır gider.
Kalın yağlı bir kolona koşulur,
Piyano taşırlar omuz omuza.
Kendinden ağır yükün altında adamlar,
Balmumu gibi erir dururlar.
Sonra kan ter içinde soluk alırlar
Nazik eşya nazik hammallar ister neylersin
Ama onlar kadar piyanoyu ciddiye alırlar mı dersin?
Nazdan nazik, çiniden bilezik eller.
Derken;
Karşı radyoda gayetle mülayim bir ses
Evlere şenlik üstat Sinir Zulmettin.
Hacıyağına bulanmış sesiyle esner ;
Gamı şadiyi felek,
böyle gelir böyle gider.
İstanbul deyince aklıma,
Stadyum gelir.
Güne, güneşe karşı yirmibeşbin kişi
Hepsinin dudağında İstiklal marşı.
Bulutlar atılır top top, pare pare
Yirmibeşbin kişilik bir aydınlıkiçinde eririm
Canım ağzıma gelir sevinçten hilafsız,
İstaseler bir gelincik gibi koparır veririm.
İstanbul deyince aklıma
stadyum gelir.
Kanımın karıştığını duyarım, ılık ılık.
memleketimin insanlarına
Daha fazla sokulmak isterim yanlarına.
Ben de bağırırım birlikte
Avazım çıktığı kadar.
Göğsümü gere gere.
Ver Lefter`e yaz deftere
Stadyum gelir.
İstanbul deyince aklıma
Binlerce insanın aynı anda,
Aynı şeyi duymasından doğan sevincin,
Heybetini düşünürüm.
Birbirine eklenir kafamda,
Binler, yüzbinler, milyonlar.
Sonra bir mısra havalanır ürkek,
Bir uykuyu cananla beraber uyuyanlar.
İstanbul deyince aklıma,
Yahya Kemal gelirdi bir eyyam.
Şimdi Orhan Veli gelir.
Deminden beri dilimin ucundasın Orhan Veli.
Deminden beri senin tadın senin tuzun.
Senin şiirin senin yüzün.
Yaralı bir güvercin misali
Başımın üstünde dolanır durur.
Gelir sessizce konar, bu şiirin bir yerine
Neresine mi? arayan bulur.
Erbabı bilir.
Deli eder insanı bu şehir deli,
Kadehlerin çınlasın Orhan Veli.

poet - İlhan BERK

سخت است!

فراموش کردن کسی که با او

همه چیز

و همه کس را

فراموش می کردم

Ilhan berk

Can Yücel Sevdiğin Kadar Sevilirsin

Sevdiğin Kadar Sevilirsin

Yerin seni çektiği kadar ağırsın
Kanatların çırpındığı kadar hafif
Kalbinin attığı kadar canlısın
Gözlerinin uzağı gördüğü kadar genç
Sevdiklerin kadar iyisin
Nefret ettiklerin kadar kötü
Ne renk olursa olsun kaşın gözün
Karşındakinin gördüğüdür rengin
Yaşadıklarını kar sayma:
Yaşadığın kadar yakınsın sonuna;
Ne kadar yaşarsan yaşa,
Sevdiğin kadardır ömrün
Gülebildiğin kadar mutlusun
üzülme bil ki ağladığın kadar güleceksin
Sakın bitti sanma her şeyi,
Sevdiğin kadar sevileceksin.
Güneşin doğuşundadır doğanın sana verdiği değer
Ve karşındakine değer verdiğin kadar insansın
Bir gün yalan söyleyeceksen eğer
Bırak karşındaki sana güvendiği kadar inansın.
Ay ışığındadır sevgiliye duyulan hasret
Ve sevgiline hasret kaldığın kadar ona yakınsın
Unutma yagmurun yağdığı kadar ıslaksın
Güneşin seni ısıttığı kadar sıcak.
Kendini yalnız hissetiğin kadar yalnızsın
Ve güçlü hissettiğin kadar güçlü.
Kendini güzel hissettiğin kadar güzelsin
işte budur hayat!
işte budur yaşamak
Bunu hatırladığın kadar yaşarsın
Bunu unuttuğunda aldığın her nefes kadar üşürsün
Ve karşındakini unuttuğun kadar çabuk unutulursun
çiçek sulandığı kadar güzeldir
Kuşlar ötebildiği kadar sevimli
Bebek ağladığı kadar bebektir
Ve herşeyi öğrendiğin kadar bilirsin bunu da öğren,

Sn

به اندازه ای که دوست می داری، دوستت می دارند

به اندازه ای که زمین می کشد تو را ، سنگینی
به اندازه ای که بال هایت می زند ، سبک
به اندازه ای که قلبت می تپد ، زنده ای
به اندازه ای که چشم هایت دوردست ها را می بیند ، جوان
به اندازه ی کسانی که دوست می داری ، خوبی
به اندازه ی کسانی که نفرت داری ، بد
هر رنگی که باشد چشم و ابرویت
آن است که فرد مقابلت می بیند ، رنگت
زندگی کرده هایت را سود مپندار
به اندازه ای که زندگی کرده ای ، نزدیکی به پایانت
هر اندازه که می خواهی زندگی کنی ، زندگی کن
به اندازه ی مهرت است ، عمرت
به اندازه ای که می توانی بخندی ، شادی
غمگین نشو بدان که به اندازه ای که گریه می کنی خواهی خندید
هرگز همه چیز را تمام شده مپندار
به اندازه ای که دوست می داری ، دوستت خواهند داشت
در طلوع خورشید است ، ارزشی که طبیعت برایت قائل است
و به اندازه ی ارزشی که برای فرد مقابلت قائلی ، انسانی
اگر یک روز خواستی که دروغ بگویی
نگو ، به اندازه ی اعتماد فرد مقابلت به تو ، انسانی
در مهتاب است حسرتی که می کشی برای معشوق
و به اندازه ی حسرتی که می کشی برای معشوق ، به او نزدیکی
فراموش مکن به اندازه ای که باران می بارد ، خیسی
به اندازه ای که خورشید تو را گرم می کند ، گرم
به اندازه ای که خودت را تنها احساس می کنی ، تنهایی
و به اندازه ای که قدرت را احساس می کنی ، قدرتمند
به اندازه ای که خودت را زیبا احساس می کنی ، زیبایی
"همین است زندگی"
"همین است زندگی کردن"
به اندازه ای که این را به خاطر آوری ، زندگی خواهی کرد
زمانی که این را فراموش کنی به اندازه ی هر نفسی که می کشی ، سردت می شود
و به اندازه ای که فرد مقابلت را فراموش می کنی ، به سرعت فراموش می شوی
گل به اندازه ای که آب داده می شود ، زیباست
پرندگان به اندازه ای که می توانند بخوانند ، دوست داشتنی
کودک به اندازه ای که گریه می کند ، کودک است
و به اندازه ای که هرچه را یاد می گیری ، می دانی
این را هم یاد بگیر
 به اندازی که دوست داری دوستت خواهند داشت
مترجم : ناشناس

http://www.webcitation.org/query?url=http://www.geocities.com/metincelal/canyuceleng.htm&date=2009-10-26+02:31:59

can yucel

https://www.youtube.com/watch?v=Sl8b9UVTCc4

Mehmet ÖNDER - Aşkı Geçtik Gözlerini Açabilirsin (Haydar Ergülen)

13. İç Nefes – Haydar Ergülen

O bir çay istemişti, trenin içinde
biz tren yolcusuyduk, çölün içinde
ben yalnız kalmıştım, senin içinde
oysa kaç kişinin yerine sevmiştim seni!
aşkı geçtik, gözlerini açabilirsin….
o bir dile sığınmıştı, sözü içinde
yolu yoluma çıkmıştı, çölü içinde
ben eski kalmıştım, senin içinde
oysa kaç çocuğun yerine övmüştüm seni!
düşü geçtik, kendine bakabilirsin …
o bir bende kırılmıştı, hayli içimde
ıssız otağ kurulmuştu, canım içinde
oysa kaç bahçe yerine açmıştım seni!
kimi geçtik, kimseye sorabilirsin

http://www.leblebitozu.com/turk-siiri-denilince-bilmeniz-gereken-15-sair-ve-siirleri/

گفتگوی سبیده جدیری و آزیتا قهرمان درروزنامه شهرگان

آزیتا قهرمان: نوشتن، جدال و مبارزه‌ای مدام برای یافتنِ شکل‌های جدیدِ بیان است

  || May 22, 2015

آزیتا قهرمان، متولد چهاردهم فروردین ۱۳۴۱ در مشهد و در حال حاضر، ساکن مالمو در سوئد است. اشعار او تا کنون به زبان‌های متعددی از جمله فرانسوی، هلندی، انگلیسی، سوئدی، دانمارکی، مقدونی، آلمانی، آلبانیایی، روسی، اوکراینی، عربی و ترکی ترجمه شده که تعدادی از این ترجمه‌ها جوایزی نیز در آن کشورها دریافت کرده‌اند. از آزیتا قهرمان که از پُر کارترین ادیبانِ نسل خودش به شمار می‌آید، اخیراً چندین کتاب در حوزه‌ی ترجمه و تالیف منتشر شده است که به همین بهانه با او به گفت‌وگویی نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

خانم قهرمان همچنین چهار دوره عضو هیأت داوران جایزه‌ی شعر زنان ایران (خورشید) بوده‌ است.

خانم قهرمان، در ماه‌های اخیر چندین کتاب، اعم از ترجمه و تالیف از شما به چاپ رسیده است. درست است اگر شما را یکی از فعال‌ترین ادیبان ایرانی در نسل خودتان و حتی نسل‌های بعد بدانیم؟ به خصوص، بسیاری از همنسلان شما بسیار کمتر از قبل فعالیت می‌کنند و تقریبا اغلب، سال‌هاست که اثری منتشر نکرده‌اند. البته آنهایی که ساکن ایران‌اند، علت این امر را مجوز نگرفتن یا سانسور شدنِ آثارشان و عدم تمایل‌شان به چاپ بیان می‌کنند. علت فعالیتِ کم‌رنگِ آن دسته‌ای که این طرف آب هستند مشخص نیست. نظر شما در این باره چیست؟

ممنون از نظر شما؛ به باور خودم همیشه درگیر جدال و تلاشی مدام برای ایجاد نظم و سر و سامان دادن به شعرهای پراکنده؛ نوشته و ترجمه‌های ناتمام هستم و معمولا سر رشته کار با قطع و وصل بارها از دست در می‌رود … شاید بعضی دوستان نویسنده برای دوره‌ای عدم حضور و یا سکوت را انتخاب کرده‌اند؛ اما واقعیت این است این سانسور چیز تازه‌ای نیست و در همه این سال‌ها همیشه سد و مانعی بوده است. کار نوشتن یک جدال و مبارزه مدام  برای یافتن شکل‌های جدید برای بیان است. تخیل  و نوآوری مهم‌ترین شکل تحقق آزادی برای ادامه بقای هنرمند است. فکر نمی‌کنم تنها سانسور دلیل دلسردی بعضی نویسندگان باشد چون نشر اینترنتی تا حد زیادی راه حل این مساله بوده است. با این همه در مجموع محیط نشر فعال‌تر به نظر می‌رسد؛ تعداد آنهایی که  مجموعه شعر منتشر کرده‌اند یا در حوزه رمان و داستان و ترجمه فعالیت داشته‌اند؛ از همیشه بیشتر بوده است. البته کیفیت آثار را زمان خواهد سنجید. تاریخ ادبیات همیشه گواه این جنگ و ستیز فرساینده بین هنرمند و قدرت بوده است.  حتا بخش مهمی از با ارزش‌ترین آثار ادبیات دنیا در دشوارترین شرایط و گاه در انزوایی  تحمیلی یا خودخواسته خلق شده‌اند. اما موضوعی دیگر هست که به عنوان عدم فعالیت و یا انسداد نوشتن  معروف است بر سر راه همه ما به عنوان نویسنده در هر مکان و شرایطی کمین کرده است حتا در امریکا در سوئد و یا ژاپن نویسندگان بزرگی چون همینگوی؛ استیگ داگرمن و یوکیو میشیما و بسیاری دیگر… یکباره در این تاریکی ناگهانی؛ غرق و گم شدند. دنیای درونی هنرمند جهان پیچیده و پر مخاطره‌ای است. بی شک مجموعه فشارهای اجتماعی؛ اقتصادی و محیط فرهنگی بر تولید ادبیات در یک دوران موثر است اما فراز و فرودهای روحی و بحران‌های فردی و شخصیت هنرمند بیش از همه در آفرینش‌های هنری او  موثر هستند.

به نظرتان ترجمه کردن آثار شاعران بزرگ جهان، در شعر سرودنِ خودتان هم الهام‌بخش بوده است؟ اگر پاسخ مثبت است، مصداق‌ها را لطفا برایمان شرح دهید.

لذت خواندن و کشف‌های نامنتظر از جنبه‌های مختلف تجربه و درس‌های مهم دارد و مسلمن هم  روی نگاهم به زندگی و هم نوشتن شعر تاثیر داشته است… به عنوان مثال اشعار “گونار اکه لف” شاعر بزرگ سوئدی که از اولین شاعران مدرن  سوئد به شمار می‌آید  دارویی بود که  تسکینی عمیق به همراه داشت؛ یک فضای زنده و گرم و آشنا در تنگی زندگی مهاجرت برایم باز شد. نوعی خویشاوند روحی را در شعرهای او پیدا کردم.  شیوه توصیف او از خودبیگانگی انسان؛ علاقه‌اش به ادبیات شرق و زبان و موسیقی؛ عمق تصویر و ژرف اندیشی او در هر شعر بی نظیر است.  لحن طبیعی و ذهنیت  جستجوگر و سودایی “ادیت سودرگران” از مهم‌ترین شاعران زن  که  مهارت او در ایجاد رابطه معنایی بین حس درونی و تجربه‌های روزمره با طبیعت و جامعه درخشان است.  اشعار “مورا دلی” شاعر انگلیسی که انسجام و اندیشه نابی در شعر او هست و یکدستی و یکپارچگی هر قطعه شعر او مانند یک سمفونی تفکیک‌ناپذیر و به هم پیوسته جاری است. در شعر این‌ها  و تک تک  شاعرانی که می‌خوانم یا  بعضی را ترجمه کردم؛ جنبه‌هایی از شعر را بیش از همه  برایم مهم کرد. کشف شخصیت صدای شاعر؛ تخیل و موسیقی و ارزش  فکر  در شکل دادن به تجارب فردی؛ شگردی که ارتباط حسی در یک شعر را میسر می‌کند چیست؟ و این که  شاعر مدرن بودن و شعر به مد روز نوشتن چه تفاوت‌هایی دارد.

نیلس هاو در مقدمه‌ی کتاب «زن‌ها در کپنهاگ» (چاپ انتشارات بوتیمار) از آشنا شدن با شما و آقای سهراب رحیمی (مترجمان این کتاب) به عنوان اتفاقی خوشحال‌کننده یاد می‌کند و تاثیر ایجاد پل ارتباطی بین کپنهاگ (محل زندگی خودش) و مالمو (محل زندگی شما و آقای رحیمی) را که فرصت ارتباط بیشتری برای مبادله‌ی افکار و اشعار بین خودش و شما مهیا کرده است، عالی و الهام‌بخش می‌داند. شما نیز چنین تاثیری را از ارتباط با او گرفتید؟ کلا جهان شعری او را چقدر قابل درک و ملموس و چقدر با جهان شعری خودتان نزدیک یا متفاوت احساس کردید؟

شعر نیلس هاو  زبانی ساده اما بسیار منسجم و روان  دارد . مهم‌ترین خصیصه شعر او نگاه طنز به دنیای پیرامون؛ افشای جنگ و خشونت در دنیای امروز است  اما او  خاطره و تجربه‌های عینی خودش را مانند یک داستان با مهارت به نوعی نتیجه فلسفی و مفهوم شعری  بدل می‌کند  تا رازی شاعرانه را با خواننده شریک شود. شعرش پر از روایت‌های شخصی؛ خاطرات و اتفاقات زندگی شاعر است. قدرت حسی که او در برداشت از یک حادثه و تعمیم و وصل  آن  به  جنبه‌های اجتماعی و انتقادی است. شعر او بر اساس تناقض‌های زندگی و کشف شعر در ساده‌ترین لحظه‌ها و همین اتفاقات  روزمره؛ از صدای یک دمپایی؛ پیدا کردن یک خودکار یا ملاقاتی در بیمارستان با پدر پیر … شکل می‌گیرد. شوخ طبعی او با ارزش  و باورهای تثبیت شده؛ مهر و توجهی که  به رابطه‌های انسانی؛ عشق و دوستی دارد چهره‌ای  صمیمانه به شعر ش می‌بخشد.

همکاری شما با آقای رحیمی سر ترجمه‌ی این کتاب به چه صورت بود؟

بخشی از شعرها را من از روی نسخه انگلیسی منتخب اشعار نیلس هاو در طی سال‌های اخیر  ترجمه کرده بودم و قسمتی از شعرها نیز به همین روال توسط سهراب رحیمی از روی ترجمه‌های سوئدی اشعار نیلس هاو انجام شد. نسخه دانمارکی شعرها نیز در دسترس‌مان بود و بعد نتیجه کار را  با هم بازخوانی و ویرایش کردیم.  پیش از این  معرفی و گزیده‌ای  از آثار شاعران “معاصر دانمارک و نروژ” را ترجمه کرده بودیم  که در سایت ادبی “سپنج ”  نیز منتشر شده است؛ نیلس هاو  نیز یکی از چندین شاعر خوب و مطرح در این مجموعه است.

مجموعه شعر «شبیه‌خوانی» را نیز مجددا بعد از دو سال که از چاپش در این طرف می‌گذشت، این بار در ایران و توسط انتشارات بوتیمار منتشر کرده‌اید. پیش‌تر درباره‌ی این کتاب گفت‌وگوی مفصلی با شما در مجله‌ی شهروند بی‌سی داشتیم. حال، دوست دارم بدانم نسخه‌ای که در ایران به چاپ رسیده چه تفاوت‌هایی با نسخه‌ای که این طرف چاپ شده بود دارد؟ و علت این‌که تصمیم گرفتید آن را در ایران نیز منتشر کنید، چه بود؟

کتاب چند سال پیش اول به  ناشری در ایران سپرده شد. ناشر اطلاع داد کتاب اجازه چاپ ندارد. زنده یاد منصور کوشان در نشر آرست کتاب را منتشر کردند. بعد از دو سال کتاب سال گذشته با تلاش همان انتشارات  توانست منتشر شود. و عجیب این که اولین کتاب من است در طول این  سال‌ها  که بدون هیچ حذفی بعد مدت‌ها انتظار چاپ شد. علت این تصمیم‌گیری هم همین موضوع بود و دیگر این که فکر می‌کنم  همیشه خوانندگان بیشتری در ایران مشتاق خواندن کتاب‌های شعر هستند و هنوز با همه تلاش‌ها سیستم کتاب الکترونیکی تازه است و برای بسیاری چندان معمول نیست.

آزیتا قهرمان

گزیده‌ای از اشعارتان نیز هم‌زمان با دو کتاب فوق، اما در لندن و توسط انتشارات اچ اند اس مدیا به چاپ رسیده است. علت این‌که ترجیح دادید این کتاب در این طرف منتشر شود نه در ایران، چه بود؟ آیا شعرهایی در آن وجود دارد که احتمال می‌دادید در ایران مورد سانسور قرار بگیرند؟ اگر چنین است، لطفا مصداق‌هایی را برایمان شرح دهید.

 این گزیده اشعار هم مدت‌ها دست ناشری بود و پاسخی نگرفته بود . هیچ کدام از کتاب‌ها ی قدیمی‌ام  نه در  دسترس بودند؛ نه امکان تجدید چاپ بود و نه خودم موافق انتشار همه شعرها… فکر کردم بد نیست شعرهای 5 کتاب در نگاه و گزینشی دوباره یکجا جمع‌آوری شود. اشعاری در کتاب بود که قبلا  حذف شده بودند و در مواردی اسم شعرها؛ حتا تاریخ سرایش آنها  تغییر کرده بود. به عنوان مثال در کتاب “تندیس‌های پاییزی” 1374 شعرهایی به طور کامل حذف شده بود و در کمال تعجب و تناقض شعرهایی با همان محتوا در کتاب چند صفحه بعد آمده است؛ شعرهایی که موضوع آن جنگ و زندان است. البته همه آن شعر ها را جز چند مورد نتوانستم پیدا کنم  که  بعضی در کتاب آمده است .

با توجه به این کتاب، تاریخ شروع سرودن‌تان باید به دهه‌ی پنجاه شمسی برگردد. در فاصله‌ی این پنج دهه، چه تغییراتی را در سبک شعری خودتان حس کرده‌اید؟ خودتان کدام کتاب‌های شعری را که طی این همه سال منتشر کرده‌اید، بیشتر می‌پسندید و برای خواندن توصیه می‌کنید؟

 اولین نوشته‌هایم در سال‌های بعد از انقلاب در نشریات مشهد و بعدها در مجلات ادبی آن سال‌ها  منتشر شد در این سی و چند سال حتما تفاوت‌هایی در سبک نوشتن، لحن و نگاهم اتفاق افتاده است که خودم را نیز گاه متعجب می‌کند.  به هر حال این کتاب‌ها با حوادث و دوران‌های اجتماعی مثل انقلاب؛ جنگ؛ تغییرات و بحران‌های اجتماعی و همین طور حوادث زندگی شخصی خودم از نوجوانی تا امروز  و مهاجرتی خودخواسته  گره خورده است.  معمولا شاعران با اولین کتاب خود بعدها  رابطه چندان خوبی ندارند من هم بسیاری از شعرها را در انتخابم کنار گذاشتم. اعتراف می‌کنم با زخوانی و گزینش دوباره شعرها برای این مجموعه برایم بسیار دشوار بود؛ مرور همه سال‌ها و خاطره پشت هر شعر و چهره‌ای که آنها  در شعرها به خود گرفته بودند؛ ملاقات با زندگی‌ام  از این فاصله زمانی و زبانی که همه آن سال‌ها را در سایه روشنی دیگر تعریف می‌کرد و برایم بیگانه بود. جالب است  که هنوز بعضی  خوانندگان اولین کتاب مرا  بیشتر دوست دارند  و بعضی دیگر آخرین کتابم را… اما فکر می‌کنم بسته به کلیت کتاب  معمولا در هر کتابی چند شعر ماندنی هست که موفق‌تر از بقیه از کار درمی‌آید. بیشتر دوستان شاعرم هنوز کتاب “فراموشی آیین ساده‌ای دارد” را که جزو برگزیدگان نهایی شعر کارنامه در سال ۸۲ بود بهترین کارم می‌دانند. خودم برای انتخاب کتابی که  بیش از همه میان کارهایم بپسندم؛ هنوز منتظرم.

ترجمه‌ی جدیدی نیز از اشعار شما اخیرا منتشر شده است. لطفا در این مورد برایمان شرح دهید که شامل کدام کتاب یا کتاب‌های شما می‌شود و به چه زبانی‌ست؟ در مجموع، چقدر از ترجمه‌هایی که تا به حال از اشعارتان صورت گرفته است راضی بوده‌اید و چقدر مترجمان را در انتقال حس و فضای شعرهایتان به زبان‌های دیگر، موفق می‌دانید؟

آخرین کار منتشر شده مجموعه شعر به سوئدی “سفرنامه سراندیب” نام دارد. بخشی از کتاب توسط لارش پالم به انگلیسی نیز ترجمه و به صورت الکترونیکی منتشر شد. گزیده‌ای از اشعار به روسی و اوکراینی برگردانده شده است. اما بیشترین نقد و نظرات درباره ترجمه سوئدی کتاب‌ها نوشته شده است و نکاتی که مشخص است شعرها  در زبان دوم قادر به ارتباط بوده‌اند. همین طور نقدهایی به انگلیسی درباره ترجمه کتابی که چند سال پیش به انگلیسی منتشر شد این‌ها  نشان می‌دهد به  هر حال ارتباط  با کارها برقرار شده است. بعضی از دوستان که روسی و اوکراینی می‌دانستند درباره این ترجمه‌ها گفتند بسیار آهنگین و شاعرانه ترجمه شده است. معمولا در ترجمه‌ها با مترجمین همکاری دارم و آنها را آزاد می‌گذارم تا به بهترین نحو در زبان دوم در اجرای زبان شعر به موسیقی و مفهوم شعری برسند؛ تا فضا و حس نیز آسان‌تر در اختیار خواننده جدید قرار بگیرد. بارها پیش آمده در همکاری با مترجمی دیده‌ام چطور او به نکات جدیدتر و جهت معنایی متفاوتی در شعر رسیده و شعر را بر همان اساس پیش برده است. به هر حال تاویل پذیری شعر در وقت ترجمه در ارتباط دو فرهنگ و زبان فرصت‌های  تازه‌ای  پیدا می‌کند  و شعر در زبان دوم باز سروده می‌شود.

جایزه‌ای نیز اخیرا به یکی از کتاب‌های شما تعلق گرفت که ضمن تبریک، دوست دارم درباره‌اش از زبان خودتان بشنوم.

از شما خیلی  ممنونم؛ در ماه می  2014 از سوی فرهنگستان هنر اودمورتیای روسیه به ترجمه روسی و اوکراینی منتخب اشعارم که شامل گزیده‌ای از ۵ کتاب  به دو زبان بود؛ جایزه‌ای به نام “لودویگ نوبل” تعلق گرفت که واقعا این نتیجه تلاش مترجمین خوب کتاب است. شاعران دیگری نیز از لهستان، فرانسه، روسیه و اوکراین … نیز این جایزه ادبی را دریافت کردند.

لطفا از آثار در دست انتشار و در دست تألیفتان برایمان بگویید.

 کتابی به نام “شهر بی حصار” از اشعار ماگنوس ویلیام اولسون شاعر بی نظیر سوئدی که با سهراب رحیمی ترجمه کردیم؛ بزودی به بازار خواهد آمد. منتخبی از اشعارم به آلمانی که  سال‌ها پیش  ترجمه و در فصلنامه ادبی به نام Neue Sirene 2004  در آلمان قبلا منتشر شده بود به همراه  شعرهایی جدیدتر در دست ناشر است. همین‌طور منتخب اشعار به اوکراینی و روسی با ترجمه نادیا ویشفسکایا و  سرگی دزیوبا به صورت کتاب سه زبانه منتشر خواهد شد. از تی اردینتسوگت شاعر مغولستان مجموعه‌ای به همراه مقدمه‌ای درباره تاریخ ادبیات مغولستان ترجمه کردم و بزودی منتشر می‌شود. آخرین کتابی  که ترجمه‌اش تمام شده و مشغول ویرایش آن هستم  درباره خدایان وایکینگ؛ خط رونی و فرازهایی از متون مقدس است  که اطلاعات جالبی درباره اسطوره‌های کهن  اسکاندیناوی دارد.

http://shahrgon.com/fa/2015/05/22/%D8%A2%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D8%A7-%D9%82%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%86%D8%8C-%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C/

از یادم نمی روی یزدانبخش قهرمان . با صدای بنان

http://dl.irmp3.ir/data/song/Banan-Tasnife_Az_Yadam_Nemiravi_new-%28WWW.IRMP3.IR%29.mp3

از یادم نمی‌روی

شب چو گردد چشم مستت گرم خواب نوشین

فارغ از ما مست و شیدا سر نهی به بالین

در هوایت ژاله بارد چشم شب زنده دارم

تازه گردد در دلِ من یاد عشق دیرین

سر نهد بر خواب شیرین، یار عاشق‌آزارم

در خیالش، ژاله بارد، دیدگان بــیدارم

گرد مه، ز موی سیه، شبی گــــر او دارد

من هم از غم دوریش شبی سیه دارم

تا به او دل دادم، در بلا افتادم

کی کند یاد از من، کی رود از یادم؟

ای مه از جفا کاریت، دل آزاریم، سخن‌ها شنیده بودم

 بـاورم نمی شد که من، ز خوبان چنین جفاها ندیده بودم

***

یزدانبخش قهرمان 

Ahmad Zahir - Beman Ay Shab شعر بمان ای شب یزدانبخش قهرمان . احمد ظاهر

بمان ای شب که تاریکی و بیداری دلم خواهد

برو ای مه که اندوهِ شب تاری دلم خواهد

بیا ای غم، بیا ای مونس شبهای تار من

که امشب از تو همدردی و همکاری دلم خواهد

بسوز ای جان که جانی آتش افروز آرزو دارم

بکاه ای تن که رنجوری و بیماری دلم خواهد

برنجان و بنالانم، بگریان و بسوزانم

که سوز و اشک و آه و ناله و زاری دلم خواهد

کنار و بوس و آغوش تو ارزانی به بی دردان

که من دنیای دردم عاشق آزاری دلم خواهد

غم عشقی کرامت کرد‌ه‌ای جان و دل ما را

که حق نشناسم ار یک ذره غمخواری دلم خواهد

به‌جز روی تو و موی تو و چشم نکوی تو

ز هر چه در دو عالم هست بیزاری دلم خواهد

یزدانیخش قهرمان

***

/ در نشریه گیور / گفتگوی «فرهادکریمی» و «آزیتا قهرمان» پاییز1393

گفتگوی «فرهادکریمی» و «آزیتا قهرمان» پاییز1393
------------------------------------
ـ خانم قهرمان با توجه به اینکه خودِ شما از چهره¬های موفق شعر زنان ایران هستید. تحلیل شما از جایگاه شعر امروز زنان ایران چیست؟

یکی از چهره های پیشگام شعر نو فارسی؛ خانم شمس کسمایی بود که از بد روزگار نشانی ازدفتر شعرهای او باقی نماند. او زنی بود نواندیش و صاحب افکار مترقی. نادیده ماندن این شاعر شبیه همان سرنوشتی است که برای بسیاری زنان شاعر در طول تاریخ اتفاق افتاده است. چقدر جای خوشبختی است که یکی از مهم ترین چهره ها در شعر مدرن فارسی شاعری چون فروغ است که در آغاز این تحول با زبان؛ تخیل و افکارش در دگرگونی شعر نو نقشی موثر داشت. هر چند بیش از همه روی بیان احساسات زنانه و یا زندگی خصوصی او تاکید شد. شعر امروز و بخصوص شعر زنان به نوعی آموخته و متاثر از همین عصیان ؛ صمیمت و خودکاوی است . این شعر وارث تجارب اجتماعی عمیق ؛ دوران انقلاب و جنگ و تحولات جهانی و عصر اینترنت است ؛ ترجمه و آشنا یی با هنر وادبیات مدرن پشتوانه این خودآگاهی تاریخی واجتماعی و باعث ابتکارو تنوع در آفرینش ادبیات بوده است . امروز ما شاهد مجموعه هایی با بیان و ذهنیت مستقل هستیم . مجموعه هایی که در معیاری فراتر از جنسیت؛ در تشخص زبان ؛ تخیل و تازگی شیوه های روایت و اعتراض مورد توجه قرار میگیرد
.
ـ استفاده از كلمات به منظور ساخت فضاهاي گوناگون و شايد از پيش سنجيده، به آثار شما و مخصوصن مجموعه¬ی «هیپنوز در مطب کالیگاری» خصوصيتي هندسي مي‌دهد. درهم ریختن هنجارهای زبان، چگونه می¬تواند جلوه‌ي تازه‌اي از مفهوم را به نمايش بگذارد به گونه¬ای که با کلیشه شدن فاصله بگیرد؟

اگر منظور از خصوصیات هندسی تناسب و شکل پذیری عناصر شعر در یک ساختار به هم پیوسته باشد در همین کتاب شعری به طنز هست . «دستور تهیه یک آدم»: «باید به متر و وزنه ها برگردم/ به شاقول و دایره/ پرگار و گونیا/...لبه های با چسب محکم شده /دندانه های ریز دور صدا ». در اشعار این کتاب ؛ زبان در بافت و ترکیب با فضای هرشعر خودش را بیان میکند. این خیلی ناخودآگاه در شعرها شکل گرفته . شاید همین تفاوت فضاها باعث شد شعرها را در دسته بندی های کوچکتر کنار هم قرار دهم تا تفاوت ها و شباهت ها هم را کامل کنند . فکر می کنم تغییر هنجارهای زبانی در شعر گذشته از ارتباط با دگرگونی های اجتماعی؛ به لحن عاطفی شاعرو درون مایه شعر بر میگردد. مهم این است که هر " واژه " در دگردیسی خود بتواند به یک عضو زنده و پویا در کل اندام شعر تبدیل شود . با دیگر اجزا در اتصال و حرکت قرار بگیرد. همان قدر که غرابت را به رخ می کشددر طبیعت جمله جا افتاده باشد. نوآوری و حادثه در زبان پیش از همه در تخیل و اندیشه دنیای شاعر اتفاق می افتد بعد در زبان او بروز می کند وگرنه ابراز آن در سطح زبان یک آرایه لفظی ست. مگر آن که رابطه های معنایی جدید در تمامیت شعر ایجاد کند. شگرد و شیوه های کار از قدیم تا امروزدر کارگاه های شعر ی و دانشگاه های شعر تدریس می شود و مثل گذراندن یک واحد عمومی درسی است. مهم تر سیر و سلوک درونی شاعراست که لحن شخصی و سبک او را می آفریند
.
ـ این در کنار هم گذاشتن تفاوت¬ها و شباهت¬ها که گفتید، چه تأثیری در روند معناپذیری شعرها می¬تواند داشته باشد؟

این کتاب سه سال قبل با نام «شبیه خوانی « د رنروژ چاپ شد. کتاب را بانامی که به سویدی منتشر شده بود "هیپنوز در مطب دکتر کالیگاری " برای ناشر در ایران از پیش فرستاده بودم .کتاب بعد مدتها انتظارِ با همین نام ؛ منتشر شد . نامی ملهم ازیک فیلم دوره صامت سینمای المان « کابینه دکتر کالیگاری « است که روایتی پیشگویانه و معماگونه از دورانی تاریک است.نام یکی از بخش های کتاب نیز همین است . نوعی مونولوگ درونی که طرح سوال و جواب دارد .در ادبیات کلاسیک ما از شاهنامه تا هفت گنبد و هزارویکشب این تقسیم بندی ها نوعی ایجاد مرحله و فصل است. نام "شبیه خوانی" سوای معانی چندگانه آن ؛ برایم خاطره پرده خوانی و نمایش های کودکی ام در مشهد بود. میخواستم در عین فاصله گذاری و همنشینی این مجاورت ارتباط بینامتنی شعر ها با یکدیگر پیوندی ایجاد کند. مثل کتاب های کوچک به هم پیوسته در یک کتاب . در ترجمه سوئدی هم این تدوین و نامگذاری هست . هر نه بخش کتاب ؛ بر اساس روح مشترک شعرها و همان محور و اسامی آشنادر خاطرات شخصی و ادبیات است .کتاب نامادری . کتاب رابعه ؛ کتاب یحیاِ؛ کتاب سلما ؛ کتاب روزها...؛که یادمان رفتگان و روزگارماست . کتاب شبیه خوانی؛ سه گزارش شعری از آدم ها و شهرهای واقعی و خیالیِ.مشهد ؛اصفهان و سرزمینی درخاک ناکجا که نوح کلاغ رابه جستجوی آن فرستاد. این چیده مان درونی؛ اتاق های مجاور با چشم انداز متفاوت است. میتوان در هر کدام با نگاه دیگری تماشا کرد. یا به زبانی گوش داد که دارد خواب هایش را تعریف میکند
 .
ـ نوع رفتار شما با زبان در مجموعه¬ی « هیپنوز در مطب دکتر کالیگاری» در مقایسه با سایر آثارتان بیشتر به چشم می¬آید.؟

این کتاب بعد از کتاب "زنی آمد مرا بپوشد" دومین مجموعه شعرهایم بعد از مهاجرت است. راه رفتن روی لبه های باریک و لیز حافظه. این شعرها بیشتر یک نامه نگاری برای طراحی یک گفتگوی دوستانه است . نقش آفرینی کلمه ها تا بتوانم بیگانگی و مه زدگی اطرافم را در خاطره و زبان اهلی کنم . از آن خود کنم . چشمی به دنیای بیرون داشتم و نگاهی به ساعتی گم شده که در ذهنم تیک تاک می کرد هنوز . همه صداها؛ رنگ ها و شکل های خاموش در سپید روزی بی پایان و صامت ؛ بی هیچ رد و نشان از هر چه قبلا می شناختم. حتا نگاه دیگران؛ حرکت ابرها و بوی زمستان را باید دوباره می نوشتم تا معنایش را بفهمم. شاید شعر تنها امکانی باشد که زمان گذشته و آینده را با همه پراکندگی و آشوبی که در آن است در لحظه اکنون شکل پذیر و آشنا می کند؛ به آن معنا و چهره می بخشد. نگاهی دوباره به مکان های پشت سر ؛به همه زندگیم؛ آموختن زبانی دیگر. همکاری با مترجمان برای برگرداندن شعرهایم و همه شعرهایی که در این سال ها ترجمه کردم ؛ فکر میکنم مرا به دقت بیشتری روی شیوه بیانم واداشت ؛ نه فقط در نگارش نوشتاری ؛ بلکه اجرای شنیداری زبان ؛ پیوند لحن و کلام و گوش . نقشی که شنیدن در خوانش یک شعرو کشف لذت زبان و حس دارد

ـ در بررسی شعرهای این مجموعه به نوعی خودمحوري و فرديت مستتر در سطرها برخورد می¬کنیم. پرداختن به صورت¬های محیط شخصی چگونه می¬تواند شعر را از لحاظ هستی شناسی به کمال مطلوبِ شاعر برساند؟

همه چیز در شعر در همین گره خوردگی من شاعر با جهان بیرون اتفاق می افتد. جایی که یک نام ؛ یک شی ؛ یا پدیده بار چنان عاطفه ای را با خود حمل می کند که می تواند به درخشش در اید و نشانه ای نمادین در فضای یک متن شود . همه راز هنر در همین اتفاق است : چگونه ماجرا ی شخصی با تجربه ای همگانی ومشترک می آمیزد ؛ معنا پذیر و زنده میشود . همیشه در ناگفته ترین رازهای ما یک همدلی و اشتراک جمعی هست. جایی که نماد و تصویر در حوزه فرهنگی زبان و ناخود آگاه جمعی؛ ما را با همه هستی یکی می کند. همین جزیی نگری به شخصیت اشیاو اتفاقات ؛ سلب قدرت از عادت های ذهن و زبان است . این مفاهیم به هم پیوسته ؛ ذهن شاعر و جهان را در زبان همخانه میکند.
عشق احساسی شخصی بین دو موجود فانی است اما فرافکنی آن بر دیگر جلوه های طبیعت و حیات در شعر حافظ راز خلقت در اشعار سنایی نیروی پیوند بین الوهیت و آدمی و در شعر مولوی رمز جوشش و تدوام عالم هستی می شود
.
ـ یعنی معتقدید که شعرها با ایجاد مرکزیت حسی، عاطفی و زبان ویژه، ساختار درونی خود را نشان میدهند؟

بیشتر از مرکزیت ییوستگی مسیرهادر یک شعر نوعی شبکه را می سازد و یک موجود زنده را خلق میکند . انگار در مارپیچی از آینه های تودر تو در حرکت باشیم . تصاویری در بی نهایت تکرار ؛ کژ و مژ و شکسته روی هم میلغزند و هم را باز می افرینند و ادامه میدهند .جابه جایی هر تصویر موقعیت آن دیگری را تغییر می دهد . شفافیتی نامریی همه تصاویر را به هم متصل میکند و به نوسان در میاورد اما توضیح ِ تجلی این تمامیت بیشتر از انکه تعریف پذیر باشد ؛ راز گونه و جادویی است
 .
ـ یکی از عواملِ تأویل¬پذیری عینی آثار شما رویکرد تصویری شعرهای¬تان میان انتزاع و بیان¬گری¬ست که فاصله¬ای متعادل ایجاد می¬کند. چگونه می¬توان کلیدهای معنایی چنین متن¬هایی را در اختیار مخاطب و منتقد گذاشت به گونه¬ای که
شاعر خلع سلاح نشود؟

رابطه بین انتزاع و بیانگری مانند پیوند بین رویا و واقعبت در قصه های پریان و ادبیات اساطیری است. چیزی که دوگانگی بودن ما؛ عالم بیرون و درون را نمایش می دهد. رویا برای ظهور به شکل و ابعاد عینی نیاز دارد . اتفاقات و اشیا به رمز و راز تا کشف و دریافته شود. شعر بیان عمیق ترین و ناپیداترین حقایق جهان یعنی: دنیای درون انسان است. منبع همه دریافت های ما؛ سرچشمه رنج و شادمانی و شیوه ارتباط ما با دیگری با هستی و خود است. ما همیشه جهان را این گونه در خود باز یافته ایم. نوسانی بین انتزاع و عینیت ؛ تاریکی و روشنایی . چندی پیش "میچیو کاکو" فیزیکدان درباره مهمترین دستاورد علم در آینده می گفت: دستگاهی که قادر خواهد بود از رویاهای ما فیلم برداری کند تا آن را برای دیگران و خود ما دوباره به نمایش در آورد. خواب هایی که می بینیم؛ سرزمین ها و زمان و ملاقات هایی که به آن می رویم و باز می گردیم. شعر کهن ترین چیزی است که بعد از اختراع و تکامل زبان به طور طبیعی همین نقش را به عهده داشته است؛ مکاشفات و مشاهدات درونی ما را برای دیگران در زبان دوباره ظاهر کرده است. از مرزهای ممنوع و محال عبورمان داده است. عوالمی نادیدنی که هوش شاعرانه ما قادر به دیدن و شنیدن آن است و حافظه ناخودآگاه قومی ما ذات و معنایش را در می یابد
.
ـ شما در «هیپنوز در مطب کالیگاری» علاوه بر بیان تجارب شخصی، دغدغه¬های اجتماعی¬تان را نیز به خوبی بیان می¬کنید. انگاره¬های اجتماعی شعر شما معطوف به چه مولفه¬هایی است؟

می توانم بگویم در آفرینش شعر آزادی و قدرت شورش مهمترین مولفه است ؛ هم اجتماعی و هم فردی. با ارزش ترین نمونه های ادبیات جهان از گیلگمش و پرومته تا آثار و ادبیات مدرن به این موضوع پرداخته . از آگاهی به مرگ تا فناپذیری عشق، از معمای زمان تا آرزوی نوزایی ؛ عدالت و زیبایی بر خاکی که زادگاه و سرنوشت ماست. نوشتن هر شعر تولد یک دنیاست .امکانی از یک شیوه ی نگاه و زندگی . چیز ی که زیر بنای خلاقیت و دیگر ابعاد انسانی ما را جهت و معنا می بخشد. زن بودن عمق و لایه های مضاعف دیگر دراین موقعیت انسانی است . نوشتن یک شعر ؛ لحظه لحظه نگارش هر سطر؛ تمرین رهایی است. آزادی غلبه بر سکوت. آزادی رها شدن از نادانستگی؛ آزادی از ابهام و گنگی ّیک دنیای کشف ناشده و آرزوهای فرو خفته. آزادی استفاده از" قدرت زبان برای غلبه بر زبان ِقدرت ". ما با هزاران مرز و محدوده دربی نهایت کیهانی خود درحصار تاریخ و زمان و جسم خود در بندیم؛ زبانی که وارث آنیم مارا می اندیشد. کودکی ما؛ زخم های ما؛ جنسیت ما؛ زمین و زمانه ای که در آن به دنیا می آییم؛ پوستی ما را در خود گرفته تا معرف چهره و نام ما باشد. نوشتن عبور از تمامی این حلقه های چنبر زده دراطراف ذهن و زندگی ماست
.
ـ چگونه میان ذهنیت فردی و اجتماعی¬تان رابطه¬ای همسو ایجاد می¬کنید؟

.هیچ عمدو تلاشی برای ایجاداین همسویی در کار نبوده . فاصله ای بین این دو نمی بینم .حتا انتخاب انزوا باز هم اجرای یک نقش اجتماعی است .سکوت نوعی حرف زدن با دیگران است .هیچ حرکتی از زمینه اش جدا نیست . از همان آغاز یک کار هنری بخش بزرگی از نیروی ما درگیر محدوده و ممنوعیت هایی میشود که ما در آن به دنیا امده اییم و بودن ما را شکل داده است . شعر نوعی شناخت زندگی و تعریف آن است . نوشتن موقعیتی است که بیش از پیش ما را بااین موانع و پرسش ها رودرو میکند . فکر میکنم شعر مکالمه ای است که براساس همین چرایی ها و نیازبه دگرگونی شکل میگیرد . نوشتن صحنه بازتاب همین جدا ل های بیرونی و جدل های درونی ما با یکدیگر است

ـ چندگانه بودن و یا چندآوایی از خصیصه¬های بارز شعرهای شماست. این چندگانگی چقدر امکان تفاسیر مختلف را در یک زمان ایجاد می¬کند و به اصطلاح، معنا را به تأخیر می-اندازد؟

تنها به تاخیر انداختن معنا کافی نیست. مهم روبرو شدن با همه جنبه های حقیقت است. تفاوت صداهای چندگانه در شعر امکان کشف های تازه در واقعیت پیرامون ماست. چیزی که از دایره تعاریف از پیش معین و تک صدای سرکوبگر فراتر می رود. احساسات ما یک مسیر خطی منطقی و حساب شده ندارند؛ ناگهانی؛ متضاد و چند لایه هستند. در آن واحد ما در چندین مکان و زمان غایب و حاضر ؛چندین برداشت گوناگون شناوریم. این نوع نمایش جهان در شعر شکل صمیمانه تری برای نشان دادن حس ها و موقعیت انسانی ما دارد. چگونه می شود خود را از میان نهیب پر قدرت و بی رحم قضاو ت ها و ترس های کهنه و سرو صدای کر کننده و دروغین رسانه های جمعی نجات داد تا زبانی جستجوگر و پویا از مابا ما سخن بگوید؟

ـ شناخت از زوایای متنی که با تکیه بر دانش نشانه¬شناسی ارائه شده، چقدر مخاطب را به خوانش دوباره¬ی¬¬ متن ترغیب می-کند؟

فکر نمی کنم فقط با تکیه بر دانش نشانه شناسی بدون دریافت و تجربه ای درونی ؛ بتوان شعری نوشت .وقتی کلمه "دانش " را به کار می بریم به قول فوکو : با نفوذ اقتدار و تعاریفی تثبیت شده روبروهستیم. این لااقل در شعر نمیتواند نقش اصلی را داشته باشد.بیش از هر چیز انتقال صمیمانه حسی و قدرت نو آوری علاقه مخاطب به خواندن یک شعر را باعث میشود . معرفت و مکاشفه ای که با جان و تجربه زیسته شده در زبان و تخیل شاعر نیامیزد ؛ مشکل بتواند کنجکاوی و ذوق ما را ترغیب کند .

ـ به نظر شما بهتر نیست شاعران ما همزمان با بکار بردن تکنیک¬های خاصِ زبانی از تکنیک¬های استعاره¬پردازی هم استفاده کنند چون این کار باعث یافتن رابطه¬ای معقول و منطقی بین چیزهای نامحدود می¬شود؟.

کاملا همین طور است. جان و جنم کلمه و شعر بر پایه استعاره است. جایی که تصویرها در آینه های تو در توی زبان بر یکدیگر منعکس می شوند ؛ از درون هم زاییده میشوند و صورت می گیرند. راز استعاره در همین لایه ها و طیف های معنایی بی شمار، همنشینی و ترکیب کلمات در امکانی بی نهایت مانند ریاضیات است . "استعاره " جادو و رمز پنهان همه هنرها ؛همه لذت های روحی و جسمانی و سفر در پهنه ی تخیل است. زبان در استعاره تکامل یافت، ذهن پیچیدگی پیدا کرد. به اختراع و اکتشاف و فلسفه دست یافت؛ قادر به تعمیم و تاویل شد . فکر می کنم تاریخ هنر؛ تاریخ تولد و باز تولید استعاره هادر سبک های تازه است. این حس آمیزی دنیایی که ما را احاطه کرده است برایمان آشنا میکند و با ما به گفتگو در می آورد. چگونه می شود با شعر در آمیخت با واژه هایی که روح و رازی انسانی در آن نیست. تکنیک؛ شگرد به کارگیری ابزار زبان است اما بدون رسیدن به جوهر واژه و تخیل در استعاره؛ شعر بعد و عمق ندارد .
……………
ا کتاب ها:
آوازهای حوا، مجموعه شعر، مشهد، ۱۳۷۱
تندیس‌های پاییزی، مجموعه شعر، مشهد، ۱۳۷۵
فراموشی آیین ساده‌ای دارد، مجموعه شعر، مشهد، ۱۳۸۱
اینجا حومه‌های کلاغ است؛ مجموعه شعر، سوئد؛ ۱۳۸۸
زنی آمد مرا بپوشد، مجموعه شعر، تهران؛ ۱۳۸۹
شبیه خوانی، مجموعه شعر، نروژ؛ ۱۳۹۱,
هیپنوز در مطب دکتر کالیگاری، مجموعه شعر، تهران، ۱۳۹۳
گزیده اشعار .نشر اچ امد اس مدیا .لندن 1393
قایقی که مرا آورد، مجموعه شعر، سوئد، ۱۳۹۳
اشعار به سوئدی و انگلیسی
" چهار کتاب" سوئد نشر اسموکادول 1388
جلسه هیپنوز در مطب دکتر کالیگاری؛سوئد ،۱۳۹۱
سفرنامهٔ سراندیپ؛ 1392سوئد
گزیده اشعار به انگلیسی. لندن

سودا زده / آواز بنان / شعر یزادنبخش قهرمان

 

حسن قایمیان .یزدانبخش قهرمان  و صادق هدایت .1327 خانه یزرگ علوی .دزاشیب

zadehhttps://m.soundcloud.com/doostmusic/banan-zarrin-panjeh-souda-zadeh

 یزدان بخش قهرمان

من نه آنم که روم جز تو پی یار دگر
یا به غیر از تو شوم طالب دلدار دگر
غیر چشم سیهت خاطر ما را نفریفت
چشم مست دگر و نرگس بیمار دگر
نیست بیچاره تر از مرغ دل خسته ی ما
... در خم طره ی زلف تو گرفتار دگر
بعد صد بار که از کوی تو رانند مرا
باز عزم سر کوی تو کنم بار دگر
هر چه آزار کنی با دل آزرده ی من
می کند بار دگر خواهش آزار دگر
از پی مصلحتی هست جفا کاری تو
ور نه حاشا که بود چون تو وفا دار دگر

Theremin - Clara Rockmore play "The Swan" (Saint-Saëns)

Leon Theremin playing his own instrument

Kayahan Yemin ettim

آزیتا قهرمان شباهت در مجله ماوی بشیل ترکیه

https://soundcloud.com/azita-ghahreman-poetry/con2cpewhgtf

Benzerlik"
Ben mi size benziyorum daha çok
yoksa elleri sözcüklere adanmış o kişiye mi?
yeşil mürekkep lekeleri açık etti bunu

Siz mı bana daha çok benziyorsunuz
yoksa şu kereviz yıkayan
ve giysileri katlayan o kişi mi?
Telefonu tuşlayan o kişi daha mı benziyor size
yoksa elleri sözcüklere adanmış olan ben mi ?
Bana mı daha çok benziyor
şu sandalyede siyah transparan çoraplarıyla oturan
Yoksa siyah ayakkabılarla sokak boyunca koşan siz mi?
Saçlarını kestiren
ve bölüm doktoruna aşık o kadın mı
Bana daha çok benziyor
Yoksa aynayı döndüren siz mi?
hangisi
Ben mi yoksa yüzünü silen o üçüncü kişi mi?
yoksa elleri rüzgâra adanmış o dördüncü kişi mi?
شباهت ۱۳۸۰
من شبیه ترم به شما
یا آنکه دست هایش وقف کلمات بود
و این را لکه های سبز جوهر لو می داد
شما به من شبیه ترید
یا آنکه کرفس ها را شست
و رخت ها را تا می کرد
آنکه شماره تلفن را گرفت
به شما شبیه تر است
یا من که دست هایم وقف کلمات بود
اینکه بر صندلی نشسته
با جوراب های نازک مشکی به من شبیه تر است
یا شما که خیابان را دویده اید
با کفش های سیاه
زنی که موهایش را تراشیده
و عاشق دکتر بخش است
به من شبیه تر است
یا شما که آیینه را چرخانده اید
کدام یک
من یا سومین که صورتش را پاک کرده
یا چهارمی که دست هایش وقف باد است
·یا چهارمی که دست هایش وقف باد است

Maura Dooley and Azita Ghahreman read 'The Boat that Brought Me'

چه عاشق هایی بودند . یک شعر /آزیتا قهرمان

http://rendaan.blogspot.com.tr/2015/04/azita-ghahreman.html

 چ

برای ما که شکل فراق درآینه افتادیم
و مرغ ِ تشنه به جعبه فال نوک می زند
برای عرض یادش بخیر در آ ن زمین شعله ور
   به خط نازک باران  پشت کاسه ی سفا ل نیشابور
دریایی که عاشق  بغل زدم

 از پر و پهلویم می چکد هنوز

چه عاشق هایی

 همه غریبمرگ  وفراموش
سر به هوا  وقد شان کوتاه 

فقط تا شانه ی خدانگهدار

به سا ل و ماه و خواب ریخت
به رودخانه ای که رفت 

 می رود

اما همیشه اینجا ست

هنوزدرفکرم
کجای راه از روی ساعدم  پریدند
کی بی صدا  روی لبم  جان دادند
مثل انقلاب تا زد قد درخت هارا تا زانو 

 اسم مرده ها را نوشت پیشانی ِ خیابا ن
سوراخی چک چک در گلوی اردیبهشت

است  محتاج سوزن و چسب
آغوشی که درز ِ پاره اش را

 درسینه ام  باید  دوباره  بدوزم

  زنده ام هنوز

حتا اگر شما  استخوان هایی عزیز و پوسیده

ته دریا تیزاب ِ آهک و مرگ است
ته دریا اژدها روی صدا خش می اندازد

ته دریا ...

ماه دکمه ی  کنده از ژاکت ِنخ نمای فرسوده
پشت  جمله هایی که باید تمام و برگردم
مثل  زنی ترسیده  که از تاریکی بلندی

  ناغافل پریده باشد

چه عاشق هایی

 همه خسیس و فراموش
سنگ قبرهای مرمر سفید

  گل های داوودی پلاسیده 
همه را با خودشان بردند

 به رودخانه ای که رفت 

 می رود

 اما همیشه اینجا ست

شعر ؛عکس دسته جمعی ؛ سایت بیاده رو ویژه نامه نوروز ۱۳۹۴/ آزیتا قهرمان .

 

عکس دسته جمعی

دراین عکس جوان ترم

جوان تر ازهمه  جمله های جعلی

 و سوم شخص غایب

زیر بلوز و دامن  حرف هایم برجسته

مثل پروانه ای در جلد تابستان

به شگردی ازلای انگشت ها

شاعرانه از درزهای مخفی بیرون پریدم

قلبم به دقت  تحت نظربود

با دو قدم فا صله  پشت خودم  کمین

برهنه نشسته بودم

در آن سیاهی دنبال صنوبری بی رحم

 شاید پی ریسمانی سبز می گشتم

غزاله حتمن یادت  هست؟

در این عکس جوان ترم

جوان تر از سایه ام   تنم

  و هرچه باید ننویسم

برای جبران زیرپوست دخترم

  مادرم را تنگ پوشیدم

چرخیدیم رو به ابرهای نخستین

چرخیدیم  ریشه های باران را بگیرم

اما باز در سینه ام جای هفت زن

همیشه زخمی و خالیست

نازنین حتمن یا دت هست  ؟

  آن روزها  از جنگ دیوانه تر

صدای سکوت می آمد

با کلمه های  ترسیده

 زیر پتوی کهنه ی  سربازی

 شعرتنها آغوش امن تا مرا بغل بگیرد

 زبانش اگر  نمی گرفت

روی کودکی

لای شکاف ها

 پشت سین و جیم

به رمزخطی می نوشت  شکسته بسته

بین تابستان وشاخه های کبود

فاصله می افتاد

بین راهی که پیچید دور گلویت

حرفی که در دهانم آتش  گرفت

فکر نمی کنم مرا یادت باشد  ؟

در این عکس

از هر طرف سایه ها  را با قیچی بریدم

خط ها یت دوباره ادامه دنیا...

شعر تنها پیرهن عیدی که من بلد بودم  

و عشق که زیباتر ازهمیشه

سرهای ما کنارهم  نزدیک شانه اش

در این عکس همه جوان تریم

با ارادت   آهسته وصمیمی

دوستدارِهمیشگی تان

در نگانیو لکه های سفید و تاریکی

 با لبخندی تمام قد  چفت دیوار

رو به دنیا  خبردار ایستاده ایم

یادداشت آرش نصرت اللهی بر کتاب / هیبنوز در مطب دکتر کالیگاری /آزیتا قهرمان . مجله تجربه نوروز ۱۳۹۴

کُشتی یک قهرمان با زبان

آرش نصرت­ اللهی

یادداشتی بر «هیپنوز در مطب دکتر کالیگاری» نوشته­ ی آزیتا قهرمان

این مجموعه­ ی دفتربندی شده، در وضعیتی چالشی با زبان به­ سر می­برد. در برخی موارد زبان به شدت هدف متن قرار می­گیرد و آزیتا قهرمان فراموش می­کند که شعرشدن متنش از عهده­ ی فقط چالش با زبان، برنمی­ آید اما در اغلب موارد موفق می­ شود با افزودن نگاه تازه، ارتباط تازه بین عناصر معنایی متن، قرار دادن عناصر در فضای متفاوت و غیرمعمول، شعر را در وضعیت کشف قرار دهد. در این جا باید اشاره کنم که انتقال معنا در وضعیت کشف یادشده، دیگرگون می­شود و درواقع زبان درقالب کلماتش، دیگر فقط انتقال­ دهنده­ ی معنای مرسومش نیست و موجودیت زبان چیزی بیش از کلمات و آواهای آن می­باشد و این ارتباطات و نگاه تازه­ ی معنایی و بیانی است که انتقال و تأویل دیگرگون از متن را ممکن می­ کند. این­ها وقتی منجر به دگرگونی ساختار و بافت متن می­شود، آن وضعیت شعرگونه را رقم می­زند. نمونه­ اش شعر «در ستایش نامادری» که حتا از امکانات بیانی و آوایی زبان آذری برای فضاسازی استفاده کرده و تلفیق درهم تنیده­ ی عناصر زبانی و معنایی در آن اتفاق افتاده است (بخش­ هایی ازشعر): آی سونا خانیم/ در بن­بست لاله­ها دهان تو تیمارستانی قشنگ بود/ پلنگ را از رو بستی و ماه را نوشتم/ پستان همین شیپوریِ سفید باغچه شد و شیرم حلال/ گفتم قبول/ .../ دست­ هایم را دیگر نمی­ دهم تنبیه­ شان کنی/ لج کرده­ ام با هاراگدین و هارداسان بالام/ خوشه­ هایت خشم داشت/ شوخی­ هایم شاخ درآورد/ لبه­ هایت لیز بود سر خوردیم/ .../ آی سونا خانیم/ بیا بیا روی گوش­ هایت کمی عقاب بخندم/ درخت توت را نزدیک­تر بکش/ اردی­بهشت است/ باید بالاتر از تب؛ دیوانگی کنیم.

البته من با «روی گوش­ه ایت کمی عقاب بخندم» به لحاظ نحوه­ ی نحوشکنی و رفتارسازی موافق نیستم اما نزدیک کشیدن درخت توت می­تواند یک رفتار شاعرانه باشد که انتقال حس مناسبی دارد.

یا عبارات «خاطره­ ای که پوسته­ هایش را از اکنون گرفت» و «چشم­هایم را/ جای نقابش پوشید و رفت.».

نکته­ ی دیگر این است که شعر قهرمان همیشه پرتصویر و پر عنصر می­باشد و این­گونه شعرها نیاز به تعبیه­ ی محلی برای نفس کشیدن دارند که قهرمان نیز جز در مواردی توانسته این وضعیت را به­وجود آورد.

مورد دیگر رفتار وسواس­ گونه­ ی قهرمان در ساخت فضاهای شعری­اش  می­باشد که اغلب به سوررئال نزدیک است، به­ طور مثال در شعر «سفرنامه­ی سراندیب»، بعد از شرح یک منظره و تصویرسازی انتزاعی­اش، به پیدا کردن «تو»یی در یک نقاشی می­پردازد اما وسواس یادشده ول کن  نیست و با اضافه کردن عناصر دیگر مانند صفت؛ شرجی برای نقاشی، سعی در پیچیده کردن وضعیت و دست­یابی به بیشترین کشف­گونگی دارد که موفق بوده است. از شعر اخیر: تو شبیه نخل­ ها یک ور افتاده­ ای/ پشت نخلستان/ در نقاشی شرجی آن بندر/...

اما قهرمان باید مراقب این وسواس اضافه کردن عناصر باشد که پیچیدگی بیش ازحد متن­ اش، امکان کشف و لذت را از خواننده نگیرد.

در تصویرسازی­ها، علاوه بر تکنیک­ های مرسوم، تکنیک حرکت عناصر تصویر را در جهت زنده کردن تصویر، به­ کار می­گیرد. در شعر اخیر: کمی ابر آن گوشه/ سایه­ ها دست به گردن کنار یک درخت/ درست در همین صحنه اما/ چه برفی به یک باره/...

درمجموع این مجموعه فرصت خوبی­ ست برای با شعر بودن.